مرکز تخصصی فقه و اصول النفیسه اصفهان

چکیده
یکی از قواعد فقهی و حقوقدانان در موارد فراوان به آن از استفاده کرده اند. قاعده ی « عسر و حرج » است گاهی به اختصار آن را قاعده ی « لاحرج » نیز می نامند.
این قاعده در تمامی ابواب فقه اعم از عبادی، تجاری و سیاسی جاری است. قاعده ی مذکور از عناوین ثانویه است.
به موجب این قاعده هرگاه از اجرای احکام اولیه مشقتی غیرقابل تحمّل پدید می آید آن تکلیف برداشته می شود.
کاربرد وسیع و گسترده ی این قاعده در مسائل فقهی و حقوقی و حاکمیت این قاعده بر سایر قواعد فقهی و همچین عدم توجّه کافی به قاعده ی نفی عسر و حرج در فتون حقوقی، فقها و حقوقدانان را بر آن داشته تا با دقت بیشتری به موضع بپردازند، و در حل مسائل و معضلات جامعه توجه بیشتری به آن بنماید.
مدرک این قاعده نیز آیات متعدد قرآن کریم می باشد، مخصوصاً آیه 78 سوره مبارکه حج که می فرماید: « ما جَعَلَ علیکُم فیِ الدّینِ مِن حرجٍ » و همچنین روایات متعددی که این قاعده را تأیید و تفسیر می نمایند.
کاربرد قاعده در حقوق خصوصی ایران در دو بخش عسر و حرج در حقوق خانواده و قانون روابط مؤجر و مستأجر تصریح گردیده با توجه به مطالب عنوان شده ای این پژوهش، کاربرد قاعده در حقوق خانواده به خصوص طلاق را مورد بررسی قرار می دهد.
اما سؤال اصلی که قاعده ی فقهی عسر و حرج در ایجاد حق طلاق برای زنان چه نقشی دارد؟
بنا به تجویز ماده 1130 قانون مدنی و علی رغم قاعده اوّلیه که اختیار طلاق را بر حسب حدیث نبوی « الطَّلاقُ بِید مَن اَخذ بالسّاق » به دست مرد داده است. به زوجه اختیار می دهد که در صورت اثبات عسر و حرج، بتواند از زندگی مشقّت بار و دارای عسر و حرج خود را برهاند . در این صورت دادگاه در صورت احراز موضوع ، زوج را به طلاق وادار و در صورت امتناع زوج از طلاق زوجه، محکمه حکم طلاق را صادر می نماید. این نوشتار درصدد است که به بررسی قاعده عسر و حرج پرداخته و تأثیر آن را بر حق طلاق زنان بیان کند.
واژگان کلیدی:عسر ،حرج،حق ،طلاق

نگارنده : راضیه سادات صالحی

چكيده
آرامش و سلامتي روح و جسم، گمشده‏ي همه‏ي انسان‏هاست و هنگامي فرد مي‏تواند از توانمندي‏هاي خود استفاده كند كه آرامش بر او حكمفرما باشد و از مواردي كه برهم زننده‏ي اين آرامش است حزن و اندوه ناشي از گذشته و ترس از آينده مي‏باشد از اين‏رو بر آن شدم كه با اتكا بر ثقل اكبر، پژوهشي را انجام دهم.
بدين مناسبت ابتدا پس از بررسي لغوي واژه‏ي حزن در ميان فرهنگنامه‏ي قرآني، عربي و فارسي و بيان وجوه و نظاير اين واژه مثل اندوه، غم، خوف به بررسي فروق اللغات مخصوصاً فرق ميان خوف و حزن همّت گماشتم پس از آن به تهيّه معجمي از آيات قرآن كه در آن‏ها واژه‏ي حزن به كار رفته بود، اقدام كرده و با مراجعه به تفاسير مختلف به بررسي اين آيات پرداختم و در ادامه با مقايسه‏ي آيات مكي و مدني اين معجم اين نتيجه حاصل گرديد كه در تمامي اين آيات رفع حزن و اندوه از پيامبران و در رأس آن‏ها پيامبر اكرم9 و مؤمنين مشهود است امّا در اكثر آيات مكي خطاب‏ها بيشتر به پيامبر9 و جهت تسلّي خاطر ايشان است و آيات مدني خطاب‏ها بيشتر براي آرامش و تسلي خاطر مؤمنين مي‏باشد.
و در آخر نيز به علّت حزين خواندن آيات قرآن اشاره گرديد كه هدف از حزين خواندن قرآن يعني خواندن با صوت حسن و زيبا به صورت مؤثر كه به واسطه‏ي آن قرائت و تلاوت يك انقلاب عاطفي، عقلي و عملي در قاري و مستمع ايجاد شود نه اين‏كه منجر به گرياندن و گريه كردن گردد.

واژگان كليدي: اندوه، حزن، خوف، غم، قرآن

                                                                                                                                                                          نگارنده : پروین اختریان

چکیده
آنچه که در این نوشتار در پی آن هستیم اینکه، اولاّ: با معنای لغوی و اصطلاحی تقلید آشنا شدیم که در لغت به معنای انداختن گردنبند به گردن کسی است و در اصطلاح به معنای رجوع افراد نا آشنا در مسائل دینی، به افراد متخصص در مسائل دینی، باشد.
ثانیاً از تاریخچه تقلید، تقلید که حتی در زمان حضرت رسول اکرم (ص) و ائمه اطهار وجود داشته است و ائمه به یاران خود سفارش به فتوا دادن برای مردم می کردند. و حتی تقلید در بیان اصل سنت آنچنان گسترش پیدا می کند که موجب پیدایش بیش از صد مذهب در میان آنها می شود که بعداً در چهار مذهب آنها را محدود می کنند.
ثالثاً: نحوه ی به کار رفتن تقلید در لسان روایات کم هم در معنای لغوی و هم در معنای اصطلاحی، باشد را می بینیم.
رابعاً: با دلایل عقل، سیره عقلا، آیات قرآن ، روایت، اجماع و سیره مسلمین ضرورت تقلید در راوع این را اثبات می کنیم و سپس از مخالفان تقلید که در واقع مخالفت آنان گاهی با رأی و قیاس ظنی مجتهد و گاهی مربوط به عالمانی است توان استنباط احکم شرعی را دارند، سخن می گوئیم که البته آنها هم به آیات و روایات استناد کرده اند.
خامساً: تقلید در اصول دین را بررسی می کنیم که مشهور علما با دلیل عقلی «قاعده دفع ضرر محتمل»، ایجاد دور از تقلید در مسائل اعتقادی همچنین با استناد به برخی آیات قرآن کریم، قائل به عدم تقلید در اصول دین شده اند.
البته گروهی آن را جایز و حتی واجب می دانند و برای اثبات سخن خویش از آیات قرآن کمک گرفته اند. و در اتنها چند مسأله پیرامون تقلید بیان می کنیم، مثل: تقلید اعلم: که یک مسأله اختلافی هم میان علمای امامیه و هم میان علمای اهل سنت، لزوم و عدم لزوم تقلید از اعلم می باشد.
تقلید میت: که اکثر امامیه تقلید ابتدائی از میت را جایز نمی دانند ولی در استمرار، بقاء او را شرط نمی دانند ولی اهل سنت اکثراً تقلید از میت را جایز می دانند. و اینکه در مسأله تقلید از مجتهد نباید تقلید کنیم بلکه باید یقین پیدا کنیم که وظیفه تقلید است.
واژگان کلیدی: تقلید، اصول، فروغ، سیره، رساله، اجتهاد، مجتهد، اجماع.

 نگارنده : مریم اعظمی

چکیده :
توليد ملي ابزاري براي توسعه فرهنگ ديني و فرهنگ اسلامي- ايراني است. اين نکته را از آنجا مي توان دريافت که انديشه هاي سياسي هر جامعه جهت گيري هاي آن جامعه را روشن مي کند.توليد ملي در عداد ايده هايي قرار مي گيرد که در پس آن عزت ملي ديده مي شود. مقام معظم رهبري با توجه ويژه به اهميت راهبردي اين مبحث کليدي آن را به عنوان نام سال جاري مطرح نمودند. توليد ملي و حمايت از توليد داخلي از جمله آن راهکارهاي اساسي که همه جوامع، در مسير دستيابي به رشد و تعالي، بايد به آن توجه نمايند.اهميت چنين ايده مرکزي اي بر کسي پوشيده نيست؛ با اين حال اين اهميت، در وضعيت فعلي، دو چندان به نظر مي رسد؛ چه آنکه اقتضاي موقعيت اقتصادي جامعه ايران است. در مطالعه و بررسي روند پيروزمند انقلاب اسلامي مي توان به بررسي شعارهاي آن پرداخت. اگر بخواهيم به شعارهاي مردم در جريان انقلاب اسلامي توجه داشته باشيم، يکي از مهمترين شعارهاي زمان انقلاب “استقلال، آزادي، جمهوري اسلامي” بود. نگاهي به اين شعار مهم نشان مي دهد که روحيه انقلابي در انقلاب اسلامي تا چه حد ميزان مستعد پرورش انديشه حمايت از توليد ملي در راستاي کسب عزت و خودکفايي است.
کشور ما بعد از انقلاب اسلامي به کانون بيداري اسلامي مبدل شده است و مرکزي براي ارائه ارزش هاي انساني و اسلامي، که با انقلاب اسلامي منافع مستکبران را به مخاطره انداخت، گرديده است. مقاومت در برابر سلطه سرمايه داري موجب شده است که کشور ما به عنوان الگويي شايسته در ميان ملل آزادي خواهد مطرح شود و شناخته گردد. طبيعتاً نظام اسلامي، از آن روي که منافع سرمايه داري را تهديد مي کند، مورد خشم و هجوم اين نظام قرار گرفته است. بنابراين نظام سلطه، با ابزار تحريم، به مقابله با مقاومت هميشگي نظام اسلامي آمده است .بنابر این کوشش شده که جایگاه تولید ملی را درایجاد وبقای هویت واستقلال ملی جامعه از طریق مطالعه درکتاب ها وتفاسیر اسلامی و آموزه های دینی واندیشه ها وسخنان بزرگان ازجمله شهید مطهری وامام خمینی _ رحمة الله علیهما_ ومقام معظم رهبری مورد بررسی قرار دهیم.
کلید واژه : تولید ملی ، هویت استقلالی ، استقلال سیاسی ، اقتصاد ، سرمایه گذاری ملی ، وابستگی

منیره امین نیلی

امیر مومنان علی (ع) می فرمایند :
” إضربوا بَض الّرأی ببعضِ یَتولّدُ الصّواب “
“تضارب آرا سبب تولید نظر صحیح می شود . “
( تصنیف غرر الحکم ودررالکلم ص 44)

امام حسین (ع) می فرمایند :
” من دلائل العالم إنتقادة لحدیثه وعلمه بحقائق فنونِ النظر “
” از نشانه های عالم ، نقد سخن واندیشه خود وآگاهی از نظرات مختلف است .”
(بحار الانوار ،ج 78 ، ص 119 )

پیامبر اکرم (ص) می فرمایند :
” من ماتَ ومیراثه الدّفاتر والمحابر وجبت له الجنّة “
“هر که از دنیا برود ومیراثش دفترها ودواتها باشد ، بهشت ارزانی اش باد .”
(ارشاد القلوب ،ص 176)

پیامبر اکرم (ص) می فرمایند :
” قیّدوا العلمَ بالکتاب “
” با نگارش ، دانش را در بند خویش کشید .”
(تحف العقول ، ص 36)

امیر المومنین علی (ع) می فرمایند :
” مَن أکثَرَ مُدارَسَة العلم لم یَنسَ ما عَلمَ وإستَفادَ ما لم یَعلم “
“هر که بحث علمی بسیار کند ،آموخته هایش را از یاد نمی برد وآنچه را که نمی داند فرا می گیرد “.
(غرر الحکم ودر الکلم ، ح 8916)

امیر المومنین علی (ع) می فرمایند :
” فَضلُ فکر وتَفَهُّم أنجعُ من فَضل تکرار ودراسة “
” بسیار اندیشیدن وفهمیدن ، سودمند تر است از تکرار بسیار ودرس گرفتن .”
( غرر الحکم ودرر الکلم ، ح 6564)

از آنجا که پژوهش در علوم نقلی با تکیه بر منابع صورت میگیرد آشنائی با منابع مهم و اصلی امری ضروری است و از سوی دیگر با توجه به در دسترس قرار گرفتن منابع درنرم افزارها و سایت ها در زمان ما و امکان دسترسی آسان و استفاده بهینه از آنان نیاز است علاوه بر آموزشهای لازم به طلاب در مورد منابع شیوه های دسترسی به آنها و جستجو های پیشرفته در آنها به کمک نرم افزارهای مربوطه آموزش داده شود.

 سیر روش تحقیق

حکم تعریف تحقیق : فر آیند جمع آوری وتجزیه وتحلیل اطلاعات برای اهدافی معین .
تعریف فرآیند : مجموعه ای مشخص ومرتب از فعالیت های کاری است که به منظور تبدیل داده ها به بازداده ها ، انجام میشود .
انواع تحقیقات علوم اسلامی بر اساس محور پژوهش :
الف)موضوع محور
ب)مساله محور
ج)متن محور
الف )تحقیق موضوع محور :
این پژوهش به منظور گرد آوری اطلاعات پیرامون یک موضوع وارائه آنها
اهداف این تحقیق :
1-آموزش
2-اطلاع رسانی
3-تبلیغ
مثال : اهمیت وآثار دنیوی ازدواج
2. از آیه مورد نظر
3. ملاحظه دیگر آیات ب) تحقیق مساله محور :
این پژوهش به منظور پاسخ به یک یا چند مساله علمی مشخص که تا کنون به آنها پاسخ داده نشده یا اگر پاسخ داده شده قانع کننده نیست ، می باشد .
اهداف این پژوهش :
• حل مساله
علت یابی وحل مشکل
ج) تحقیق متن محور :
پژوهشی که محور آن یک متن معین است وپژوهشگر قصد دارد آن را تصحیح یا ترجمه یا شرح یا نقد کند .
مثال : ترجمه ونقد وبررسی بخش مربوط به اسلام از کتاب تاریخ تمدن ویل دورانت .
خصوصیات تحقیق موفق :
• دغدغه مندی
• تعهد
• اهل مطالعه بودن
• اهل تفکر بودن
• خستگی ناپذیری
• هدایت جویی
• علم دوستی
نکته :تحقیق غیر از محصولات مبتنی بر تحقیق است
مقاله ،پایان نامه وکتاب می تواند خروجی یک تحقیق باشد .همانطور
که تدریس ،سخنرانی وتبلیغ می تواند خروجی های دیگر تحقیق باشد
یا حتی تحقیق پشتوانه تهیه یک اثر هنری همچون فیلم می تواند باشد .
أ خصوصیات موضوع :
1- موضوع باید متناسب با محقق باشد :
الف) علایق محقق
ب) توانایی محقق
ج)امکانات محقق
د)وقت محقق
محقق پیش از انتخاب موضوع باید این موارد را مد نظر داشته باشد .
الف) میزان اهمیت موضوع

ب) تناسب موضوع با امکانات

نمودار مراحل تحقیق
طرح مساله- گرد آوری اطلاعات- پردازش اطلاعات-نتیجه گیری

گامهای سه گانه در طرح مساله :
گام اول : طرح سوالهای متناسب به کمک کلمات پرسشی است
گام دوم : تبدیل سوالها به مساله های علمی
گام سوم : تجزیه مساله اصلی به سوالات فرعی :

اولین منابع برای مطالعه
دانشنامه ها وفرهنگها در بسیاری از موارد می توانند نقطه آغازین خوبی باشند .
دایره المعارف های جامع
دایره المعارف بزرگ اسلامی
دانشنامه جهان اسلام
معارف ومعاریف
دایره المعارف های تخصصی
فرهنگ اصطلاحات فلسفی
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت
نثر طوبی (دایره المعارف لغات قر آن کریم )

مرحله دوم : گرد آوری اطلاعات :
پیش از جمع آوری اطلاعات به دو مهارت زیر نیاز است :
الف)آشنایی کافی با کتابخانه ها وراه های
ب) آشنایی با منابع کتابشناسی به منظور تهیه فهرستی از منابع تحقیق

اقسام کتابخانه ها ومیزان بهره رسانی آنها به تحقیقات تخصصی :
الف ) کتابخانه های عمومی
پاسخگویی به نیازهای عمومی ،تعداد منابع تخصصی اندک

ب) کتابخانه های دانشگاهی
یک کتابخانه مرکزی وچند کتابخانه ی دانشکده ای
کتابخانه مرکزی : منابع عمومی وتخصصی
کتابخانه دانشکده ای : منابع مرتبط با رشته های آن دانشکده

ج)کتابخانه تخصصی
دارای حداکثر منابع مرتبط با تخصص مورد نظر از نقاط مختلف جهان بهترین محل برای جستجو وجمع آوری اطلاعات مورد نیاز نظام های رده بندی در کتابخانه های جهان :

  الف ) دهدهی یا دیویی :
مهمترین اصل در این رده بندی این است که اجزای رده بندی بر پایه رشته های دانش بشری نظام یافته است نه موضوع؛ که این رده بندی در کل به ده رده اصلی تقسیم شده است که بر روی هم کل دانش بشری را در بر میگیرد ،هر رده خود به ده بخش وهر بخش به ده زیر بخش تقسیم می شود .
نمونه : کد 1/297
2: دین 9: سایر ادیان 7: دین اسلام 1/ : موضوعات قرآنی

ب) رده بندی کنگره :

بر اساس نظام رده بندی کتابخانه کنگره آمریکا می باشد ونام اختصاری آن” lc ” می باشد. این طرح متشکل از 21 رده در قالب حروف الفبای انگلیسی
در این رده بندی به کار نمی رود وبرای گسترش های آینده ، ذخیره شده اند . این نظام ،موضوعی وساختار آن به صورت سلسله مراتب ، از کل به جزء است .

منابع کتابشناسی

الف ) کتابشناسی های عام :
کتابشناسی عام به دنبال شناسایی وفهرست منابع خاصی نیست وکتب مربوط به موضوعات ومناطق گوناگون را ذکر می کند

ب)کتابشناسی های خاص :
صرفا مربوط به یک منطقه خاص ، یک فرقه یا یک شخصیت یا یک موضوع خاص ذکر می شود .

چند کتاب شناسی عام ومهم :
فهرست کتابهای چاپی فارسی ، تالیف خان بابا مشار : فهرست کتب 1337 تا 1342 جمع آوری شده
الفهرست ابن ندیم : اولین فهرست بر جای مانده
کشف الظنون حاجی خلیفه

چند نمونه کتابشناسی خاص :
الفهرست شیخ طوسی
الذریعه الی تصانیف الشیعه اثر شیخ آقا بزرگ طهرانی
که در حدود 50000 عنوان از آثار شیعه را معرفی کرده
کتابشناسی علامه طباطبایی تالیف قنبر علی کرمانی
کتابشناسی طب سنتی دانشمندان شیعه

مرحله سوم : پردازش اطلاعات

این قسمت در 4 مرحله انجام میگیرد :
1-آماده سازی وطبقه بندی اطلاعات طبقه بندی بر اساس : موضوع یا اعتبار
2-تکمیل اطلاعات (که آیا فیش ها کافی است یا اعتبار کافی دارد یا نه ؟)
3-تحلیل ونسبت سنجی وکشف روابط میان اطلاعات طبقه بندی شده
تحلیل درست اطلاعات در هر حوزه ، نیازمند تخصص در آن حوزه می باشد . زیرا عدم رعایت قواعد واصول هر دانشی موجب دور شدن از متون یا تحریف آنها می شود .
4-نتیجه گیری وتحلیل درست اطلاعات خود به خود به نتیجه منجر میشود .

چند نکته قبل از تحقیق :
1-کنار گذاشتن ذهنیت ها در باره موضوع
2-تحت تاثیر قرار نگرفتن از نوشته های قبلی خود
3-انجام تحقیق برای خودتان باشد نه برای یک مخاطب نادان فرضی، تحقیق باید طوری باشد که محقق اطمینان پیدا کند که جواب سوالش را یافته است.

 
 

تعریف فقه القرآن و آیات الاحکام
فقه القرآن عبارت است فقهی که در قرآن آمده است يا فقهی که از قرآن استنباط میشود. و مراد از آيات الاحكام، آيات مشتمل بر احكام ‌شرعی اسلام است.
ماهیت فقه القرآن
فقه القرآن نه فقه محض است و نه تفسير محض بلکه در حقيقت علم سومی
است». فقه القرآن در واقع نقطه التقای فقه و تفسير و مجمع هر دو است.

توجه به محتوای آیات
1. آيات عقيدتی = بينش
2. آيات اخلاقی = گرايش
3. آيات تاريخی = گزارش
4. آيات علــوم = دانش
5. آيات احـکام = کنش
آيات احـکام
أ) آيات مقاصد
ب) آيات تشريع
1. آيات اصولی
2. آيات قواعد
3. آيات فقهی

گام های چهارگانه
برای استخراج احکام فقهی از قرآن چهار گام لازم است:
أ. پذیرش مبانی
ب. پیمایش سیر معنائی
ج. پیدایش قواعد تفسیر
د. پالایش منابع
أ) مبانی 1. مبانی صدوری
تعریف:
مراد از «مبانی صدوری» آن‌ دسته از اموری است كه متكفل اثبات صدور و نزول قرآن از ناحيه ذات مقدس الهی است.

مبانی صدوری
برخی مبانی صدوری عبارت است از:
1. نزول الهی قرآن لفظا و معناً
2. ثبات کلامی (قرائت واحده)
3. صیانت لفظی (تحریف)
4. حکیمانه بودن نص قرآن
مبانی دلالی
مبانی دلالی عبارت است از:
1. نیازمندی قرآن به تفسیر.
2. امکان تفسير قرآن.
3. جواز شرعی تفسیر قرآن
4. مراتب پذیری تفسیر قرآن
5. جواز عبور از مرزهای لفظی
6. ساختار چند معنایی قرآن
ب. سیر معنائی
عملیات تفسیر قرآن از نقطه ای آغاز و به نقطه ای ختم میشود این سیر عبارت است از:
1. گزینش آیه و احیاناً ترجمه آن.
2. تبیین مفردات به لحاظ لغوی.
3. بررسی ترادف و اشتراک و تعیین معنی.
4. بررسی جایگاه ادبی (بحث صرفی و نحوی)
5. تعیین معنی مراد در آیه مورد تفسیر.
ج. پیدایش قواعد تفسیر
1. رعایت ظهورات قرآن: (رعايت اسلوب زبان عربی در گوِيش = کنایه و صراحت، حقیقت و مجاز، نص و ظاهر، مفهوم و منطوق).
2. ملاحظه سیاق و تناسب و ارتباط آیه یا فقره مربوطه با ما قبل و ما بعد.
3. ملاحظه دیگر آیات: أ. بررسی نسخ آیه. ب. تخصیص عمومات آیه. ج. تقیید اطلاقات آیه. د. تبیین اجمالات آیه
4. ملاحظه روایات مفسِّره ذیل آیه و یا مرتبط با آن.
5. ملاحظه دیگر دیدگاه ها.
6. صدور نظریه نهایی استنباط شده به عنوان آنچه من می فهمم.

د. پالایش منابع
اول: منابع تفسیر
اموری که میتواند به عنوان منبع تفسیر قرآن مطرح کرد،خود انواعی دارد. برخی ازآنها عبارت است از:
1. اصلی و فرعی.
2. نقلی و عقلی.
3. درون متنی و برون متنی.
4. تجربی و غیر تجربی.
5. قطعي و ظني.
منابع تفسیر قرآن
1. قرآن کریم
2. روایات معصومین
3. ادله عقلیه
4. کشفیات قطعی علم (علوم تجربی)
5. کشف و شهود عرفانی
6. تاریخ قطعی
2. 1. مبانی تفسیر فقهی قرآن
3. 1. تفسيرپذيری قرآن 2. پذیرش تشریعی بودن قرآن
4. 3. حجیت ظواهر قرآن 4. زبان و فرهنگ قرآن
5. 5. رعايت اسلوب زبان عرب 6. گزینش الفاظ وهيأت خاص
6. 7. بيان تدريجي احکام 8. بيان همراه با حکمت
7. 9. توأم کردن احکام با اخلاق 10. نیاز به بیان نبوی وولوی
8. 2. پیمایش سیر معانی فقه القرآنی
9. 1. طرح آیه و احیاناً ترجمه آیه
10. 2. تبیین مفردات به لحاظ لغوی
11. 3. بررسی ترادف و اشتراک و تعیین معنی
12. 4. بررسی جایگاه ادبی (بحث صرفی و نحوی) در حد ضرورت
13. 5. تعیین معنی مراد در آیه
33. قواعد فقه القرآنی
1. ملاحظه سیاق و تناسب و ارتباط آیه یا فقره مربوطه با ما قبل و ما بعد
2. استنباط حکم از آیه مورد نظر
3. ملاحظه دیگر آیات: أ) بررسی نسخ آیه. ب) تقیید اطلاقات. ج) تخصیص عمومات. د) تبیین اجمالات. صدور حکم قرآنی تا مرز آیات قرآن
4. ملاحظه روایات مفسِّر ذیل آیه و یا مرتبط با آن
5. ملاحظه دیگر دیدگاه¬ها برای اتقان مطلب و دفع شبهه. و ابتدای دیدگاه فرقه موافق. صدور حکم مستنبط از قرآن.
6. رجوع به دیگر روایات، برای فتوای نهایی در مسأله
14. . قواعد فقه القرآنی

ماه رجب، به دلیل برخورداری از مزایای گوناگون و توجه به ابعاد معنوی آن، نام‏های دیگری نیز دارد؛ نام‏هایی مثل ماه آمرزش خواهی (شهرُ الاستغفار)؛ ماه تک (رَجَبُ الفَرد) به دلیل تنها واقع شدن و جدا شدن آن از سایر ماه‏های حرام؛ سرشار (رَجَبُ الاَصَبّ) به دلیل نزول سرشار رحمت الهی؛ ماه امیرمؤمنان (شهرُ امیرِالمؤمنین)، ریسمان الهی و اَصَمْ یعنی برخوردار از فضیلت‏های بسیار.

در فضیلت ماه رجب

ماه رجب

بهار خودسازی

طلیعه انس

چرا گناه در ماه رجب را دو برابر حساب می کنند؟
از ماه رجب تا ضیافت رمضان

فرا رسیدن این ماه، نعمت بزرگی است که باید از آن بهره فراوان ببریم و نگذاریم شبها و روزهایش، با غفلت سپری شود. عبادت و نیایش، نماز و روزه، دعا و صلوات و سرانجام به یاد خدا بودن و تذکر در این ماه خجسته، لذتی دیگر دارد، همین بس که اگر یک روز از این ماه را با خلوص نیت و با توجه قلب روزه بگیریم، مستوجب رضوان بزرگ الهی خواهیم شد. رسول خدا (ص) می فرماید:

هان! ماه رجب و ماه شعبان دو ماه من اند و ماه رمضان ماه امتم. آگاه باشید، هر که یک روز از ماه رجب را با ایمان و اخلاص روزه بگیرد، مستوجب رضوان بزرگ الهی می گردد و روزه اش در آن روز بی گمان خشم خداوند را فرو می نشاند و دری از درهای دوزخ را بر روی خویش می بندد.