چکیده
از مباحث بسیار حساس و مسئله برانگیز در فرهنگ فقهی شیعه، قلمرو مقاصد و رعایت مصالح و مفاسد و توجه به روح وجهت اصلی احکام است. آنچه بر مباحث فقهی شیعه سنگینی می‌کند. چگونگی استفاده از علم مقاصد در استنباط احکام است؛ زیرا بی‌توجهی به مقاصد و اغراض حکم در جریان استنباط، موجب بی‌روح شدن احکام و از خاصیت افتادن آن می‌شود. محصور شدن فقه در معانی تنگ و عدم پویایی آن، از نتایج دیگر بی‌توجهی به اهداف شریعت است که فقه را از پاسخگویی به بسیاری از مسائل مستحدثه ناتوان می‌سازد. فقه امامیه برای رهایی از این آسیب‌ها ضمن آنکه به نصوص شرعی بیان‌کننده‌ی احکام در به دست آوردن احکام اهمیت زیادی می‌دهد. نظارت مقاصد و اهداف شریعت را بر این نصوص ضروری می‌داند. تا به‌واسطه‌ی توسعه‌ی منابع به تشخیص صحیح حکم در منطقه فراغ نائل گردد؛ و همچنین در موارد ما فیه نص بتواند به‌عنوان قرینه‌ی متصله و یا منفصله در فهم مدلول خطاب شرعی و مراد اصلی شارع مؤثر باشد. علاوه بر آنکه توجه به مقاصد و اغراض شریعت در تراکم ظنون برای صدق به ادله‌ی شرعی و مصونیت از خطا و اشتباه در مقام استنباط احکام شرعی نقش بسزایی می‌تواند داشته باشد.
واژگان کلیدی: مقاصد، شریعت، مقاصد الشریعه، استدلال، فقه

نگارنده:
بتول قناد معتمدی اصفهانی