چکیده
بحث از مبانی در میان علمای فقه و حقوق تحت عناوینی چون اساس، جوهریا طبیعت حکم و قانون مورد بررسی قرار گرفته است. مبانی، چرائی هارا با دو رویکرد منابع و مبانی مطرح می کند؛ با رویکرد مبانی ، فلسفه یا حکمت مسئله ای مورد توجه قرار می گیرد و با رویکرد منابع یعنی؛ این حکم شرعی چون درادله اربعه آمده است، باید به آن عمل کرد. بدان معنا که هر حکمی که منشأ و مصدر آن یکی از منابع معتبر شرعی باشد، الزام آور است که این الزامات از خطابات شارع فهمیده می شود بنابراین تعلم این خطابات لازم و ضروری است و این وجوب مورد اتفاق همگان است و از مصداق های بارز فرض های حقوقی، اطلاع یافتن از قوانین و احکام است. و در این نوشتار با توجه به سؤال اصلی به مبانی این لزوم و وجوب پرداخته شده است و از بررسی نظرات علما و فقها بدست آمده که مبنای این لزوم و وجوب،حکم عقل است و اگر هم در شرع خطابی در مورد آن بیان شده ، از باب «اَطِیعُوا اللّه» است و جنبه مولویت مولی مورد نظر نمی باشد. و در ادامه نحوه ی لزوم تعلم را بیان کرده، چرا که در نحوه ی این لزوم در بین اقوال علما اختلافاتی بیان شده و بعضی وجوب این تعلم را از باب مقدمه دانسته و معتقدند که وجوب غیری یا از مصادیق مقدمات مفوته است و بعضی واجب نفسی دانسته و بعضی واجب ارشادی بیان کرده‌اند و در آخر شرایط لزوم تعلم عنوان شده است که مشهور فقها معتقدند که تعلم احکام عباداتی که مبتلا به است، واجب است و غیر مبتلا به، تعلمش واجب نیست و در مورد قوانین جزایی هم به شرط این که وسایل انتشار قانون و مدت کافی برای اطلاع افراد در نظر گرفته شود تعلم آن‌ها هم واجب است.
واژگان کلیدی: مبانی- تعلم– حکم عقل– حکم شرع– مقدمات مفوته– قوانین جزایی

نگارنده
منيره امين‌نيلي