در سال دهم بعثت حضرت خدیجه کبری(س) از شدت ضعف و ناراحتی در شعب ابی‌طالب، پیامبر را تنها می‌گذارد. حضرت خدیجه(س) در فاصله سی یا سی و پنج روز پس از رحلت عموی پیامبر، ابوطالب، از دنیا می‌رود و بدین ترتیب، هر دو یار رسول خدا، او را تنها می‌گذارند.

وصیت‌های خدیجه (س)

حضرت خدیجه(س) در آخرین لحظات زندگی وصایایی به شرح زیر به پیامبر اکرم نمود:

1ـ برای او دعای خیرکند.

2ـ او را به دست خود در خاک قرار دهد.

3ـ پیش از دفن در قبر او وارد شود.

4ـ عبایی را که به هنگام نزول وحی بردوش داشت، روی کفن او قرار دهد حضرت خدیجه که همه اموال منقول و غیرمنقولش را به حبیب خود بخشیده بود، در مقابل فقط یک عبا مطالبه نمود. 

ثروتمندترین فرد جزیره العرب

در روایتی از اهل جماعت بیان شده: «و کانت من احسن نساء جمالاً و اکملهنّ عقلاً و اتمهنّ رأیا» خیلی عجیب است! عقل ایشان، عقل کامل است. جمالشان احسن است. طوری بود که ایشان خواستگاران زیادی داشتند و این‌طور نبود که بگوییم ایشان فقط ثروت داشتند. زیبایی ظاهری و باطنی‌شان بالا بود. «و اکثرهن عفتا و حیاء و مروت و مالا لعرب کلهم مالا» سند این مطلب هم کتاب یوسف صالحی شامی که با عنوان سبل الهدی و الرشاد در بیروت چاپ شده و همچنین ابن حجر عسقلانی در الاصابه که باز در بیروت چاپ شده، می‌باشد.

علّت ازدواج حضرت خدیجه با پیامبر از زبان خودشان

آیت الله قرهی گفت: این بانوی مکرّمه در باب معرفت به قدری بالا و والاست که اوّلاً اینجا تبیین به عقل شده. عقل «مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ وَ اکْتُسِبَ بِهِ الْجِنَان» است. جالب است، به قدری ایشان دارای عقل هستند که وقتی به ایشان بیان می‌کنند: علّت اینکه پیامبر را انتخاب کردی، چیست؟ حضرتشان بیان می‌فرمایند: دلیل این است که «انّه رسول من الله تبارک و تعالی». چون بعضی هم به خدیجه کبری و هم به پیامبر عظیم‌الشّأن خرده گرفتند که چرا ازدواج کردند. فرمود: ایشان رسول خداست؛ یعنی عاقل است و می‌داند معامله‌ای که می‌کند، معامله الهی است. پس خداشناس است.

خدیجه؛ مادر علی(ع)

خدیجه(س) فقط مادر فاطمه(س) نبود، بلکه از طرفی می‌توان این بانوی بزرگ را مادر حضرت علی(ع) نیز نامید. ماجرای مادر حضرت خدیجه(س) برای مولا(ع) از اینجا آغاز می‌شود که پیامبر(ص) از عمویش ابوالطالب خواست که سرپرستی یکی از فرزندانش را به او بسپارد و خود پیامبر درخواست سرپرستی علی(ع) را داد و این‌گونه علی در خانه خدیجه رشد و نمو می‏یابد و خدیجه مانند مادری مهربان به وی می ‏نگرد.

 بیشترین لحظات عمر علی(ع) در این دوره نیز با پیامبر(ص) سپری می‏شود. هر چند در خانه خدیجه است ولی پیامبر چون قصد دارد بر او در تمام مراحل نظارت کند، توجه ویژه‌‏ای به او می‏کند، خصوصاً در دوره‏‌های طولانی اعتکاف در غار حرا و … لذا امام علیه‏ السلام خود می‏فرمود: «من مانند بچه ناقه‏‌ای که دنبال‏‌مادر می‏رود، در پی پیامبر(ص) می‏رفتم، هر روز از اخلاق خود نکته‌‏ای به من می‌‏آموخت و دستور می‏داد از آن پیروی کنم»

فعالیت اجتماعی در اوج عفت و پاکدامنی

شرایط شبه جزیره عربستان در عصر جاهلیت شرایط مساعد برای زندگی و رشد زنان نبود و کمتر زنی را می‌توان در آن عصر یافت که بتواند در عین سلامت و کرامت در عرصه اجتماع فعال باشد اما خدیجه(س) یکی از این زنان بود.

تابناک‌ترین صفحات زندگى او زمانى شکل مى‏‌گیرد که با وجود زیبایى ظاهر و برخوردارى از تمام صفات عالى زنانه و اشتغال به تجارت و بازرگانی هرگز در جامعه فاسد آن روزگار خود را نباخت و به چنان درجه‏اى از کمال و پاکى دست‏یافت که به وى لقب طاهره‏ دادند.

او از یارى فقرا روى برنمى‌‏گرداند و خانه‏‌اش پناهگاه نیازمندان بود. کرم و سخاوت‏، دوراندیشى و درایت‏ و عفت از وى بانویى پارسا و مورد احترام همگان ساخت. لقب سیدة نساء قریش‏ که در آن زمان به وى داده ‏شد، از نفوذ اجتماعى و عمق احساس احترام مردم به وى پرده برمى‏‌دارد.

نقش و تأثير حضرت خديجه (س) در زندگي سياسي پيامبر - به عنوان كسي كه 25 سال در كنار پيامبر زندگي كرد - تا چه حد بود؟

معمولاً براي هر دين وشريعت جديد و براي هر رهبر، داشتن پشتوانه سياسي و اقتصادي ضروري است تا يك قدرت ظاهري داشته باشد تا مردم در برابر دعوتها و سخنان آن رهبر، مطيع باشند و سر تعظيم فرود بياورند. علاوه بر صفات خود رسول اكرم در درستكاري، امين بودن و راستگويي كه در جامعه مشهور بود و اعمال خود پيامبر در طول حياتشان از نظر دعوتهاي طبقات بالاتر جامعه ، از نظر مالي يا از نظر قدرتي پشتوانه بودن حضرت خديجه براي پيامبر اكرم بسيار مؤثر بود. در خود كتابهاي اهل سنت از قول عايشه آمده كه: «از بس پيامبر از خديجه ياد ميكرد و حتي براي دوستان خديجه قطعات گوشت قرباني ميبرد و هميشه ذكر خير خديجه را ميكرد گاهي من احساس حسادت ميكردم. يك روز گفتم يا رسول الله چقدر اسم اين زن را ميبري او كه پيرزني بيش نبود، حالا شما يك همسر جوان و زيبا داريد!» و پيامبر در جواب عايشه ميفرمايند: «خديجه اولين زني بود كه به من ايمان آورد و در زماني كه همه مرا ترك كردند او ياريام كرد» و باز پيامبر ميفرمايند كه: «خداوند از هيچ زني به من فرزند نداد و فقط از خديجه به من فرزند داد» و اين هم از نكات جالبي است كه داشتن ريشههاي طاهر و پاك تا چه حد اهميت دارد.

ما فرزند حضرت خدیجه(س) هستیم

آیت الله جوادی آملی با تاکید بر اینکه ما فرزند حضرت خدیجه(س) هستیم، گفت: آیا سزاوار نیست شخصیت حضرت خدیجه(س) را معرفی کنیم؟ آیا نباید ما دنباله‌رو راه مادرمان باشیم و از ایشان تبعیت کنیم؟ آیا وقت آن نیست مانند ام المومنین ربا را کنار بگذاریم؟

این مرجع تقلید با بیان اینکه کافر فاقد برهان است، ابراز داشت: جاهلیت دارای فرهنگ تقلید و دلالی بود، اما در این فضا، حضرت خدیجه بانویی موحده و عالمه بود و ما فخر می کنیم که چنین مادری داریم و دوازده معصوم از ایشان است.

آیت الله جوادی آملی بیان کرد: در دوران جاهلیت که ربا پیمان رسمی و دامن فروشی یک تجارت رسمی بود، حضرت خدیجه(س) بر هر دو را خط بطلان کشید. درحالی که با ربا می توانست پادشاهی کند. ایشان ربا را تحریم کرده و اقتصاد را عوض کرد. تبدیل فرهنگ جاهلیت به فرهنگ عقلانی، تحریم مراکز فساد مجازی و حقیقی، و تعویض اقتصاد ربوی به اقتصاد اسلامی هم وظیفه ماست. ما باید راه مادرمان را برویم، تنها زیارت کافی نیست باید راه ایشان را برویم.

وی ادامه داد: هیچ کمالی در اسلام مشروط به جنسیت نیست، پشتوانه رسالت ولایت است و ولایتی که پشتوانه رسالت است مشروط به جنسیت نیست. علم امام نامحدود است به این خاطر که متصل به ذات اقدس الهی است و مرتبط به نامحدود هستند در حالی که خودشان محدود هستند. این خطا بردار نیست و در چنین فضایی حضرت خدیجه(س) این راه را طی کرده است. آنجه که کمال است فقاهت است نه مرجعیت.

وی اظهار داشت: چرا به همچین بانویی اقتدا نمی کنیم؟ ما شناسنامه داریم و حضرت خدیجه مادر ماست. چرا ما راه مادرمان را پیش نمیگیریم؟ چرا غرق فساد و ربا شده ایم؟ حضرت خدیجه(س) ام المومنین فرهنگی و فقهی و عفافی و اجتماعی و اقتصادی است.

منابع: خبرگزاری مهر، خبرگزاری بین المللی قرآن، پرسمان دانشجو، خبرگزاری تسنیم