دنیای فیس بوک و سایر شبکه های اجتماعی، عجیب و غریب اند، از همه اعتقادات، فرهنگ و ملیت ها دور هم جمع آمده اند اما عده ای بنا دارند خیلی فیس بوکی باشند!

یکی از مرسوم ترین پدیده ها در دنیای مجازی همان شبکه های اجتماعی هستند. ویژگی اصلی این پدیده، تعاملی بودن و امکان مشارکت کاربران در تولید محتوا و انتشار اطلاعات است.
فیس بوک

شبکه‌های اجتماعی مجازی، ایجاد کننده فضایی برای مباحثه و تبادل نظرات و اطلاعات درباره موضوعات مختلف، هستند. فضایی که افراد می توانند به تشکیل گروه و اجتماعات مجازی بپردازند و در رابطه با موضوعات مورد علاقه شان، تبادل نظر داشته باشند.

واقعیت این است که طبق تحقیقات انجام شده امروزه فضای غالب وب و اینترنت در انحصار شبکه‌های اجتماعی مجازی قرار گرفته و بیش از 78درصد از کاربران اینترنت به نوعی عضو یکی از این شبکه‌های اجتماعی هستند.(1)

جذاب ترین و پرکاربردترین بخش از فعالیت کاربران در شبکه های اجتماعی همچون فیس بوک، عبارتست از به اشتراک‌گذاری اطلاعات. اطلاعاتی که شامل فایل‌های مختلف، فیلم‌ها، تصاویر‌، عکس‌ها و اطلاعات مستند هستند.

فیس بوک شبکه ای اجتماعی است که با ورود به جوامعی همچون جامعه ما، موجب بالارفتن سواد دیجیتال در میان عامه مردم شد. همین سواد موجب شده تا برخی از کاربران این شبکه ها، صرفا مصرف کننده نباشند. بلکه خودشان نیز به نوعی صاحب رسانه باشند و نظرات خود را به طور مستقیم و بدون سانسور، بر روی فضای وب قرار دهند. مثلا در ابتدا اغلب کاربران این شبکه جوانان بودند ولی به تدریج میانسالان زیادی هم نحوه کار با این شبکه را فرا گرفته و عضو آن شدند.

واقعیت این است که طبق تحقیقات انجام شده امروزه فضای غالب وب و اینترنت در انحصار شبکه‌های اجتماعی مجازی قرار گرفته و بیش از 78درصد از کاربران اینترنت به نوعی عضو یکی از این شبکه‌های اجتماعی هستند

چنین قابلیتی باعث شده است تا شهروند امروز که به شهروند الکترونیک تبدیل شده، کاملا از موضع فعالانه با مسائل زندگی پیرامونی خود برخورد کند؛ اما نگاهی به نحوه استفاده ایرانیان از شبکه اجتماعی فیس بوک، نشان می دهد که اغلب کاربران ایرانی در این شبکه، بیش از آنکه به استفاده در جهت دستیابی به نتایج و اهداف مطلوب فکر کنند، از این شبکه به عنوان صفحه ای برای نمایش علائق، تفکر و فرهنگ خویش، استفاده می کنند. در واقع ماجرا به این نقطه ختم نمی شود و آنچه موجب شده تا استفاده از شبکه های اجتماعی به عنوان معضلی برای جامعه و افراد ما تبدیل شود، موضوعی به نام خودگشودگی افراد در شبکه اجتماعی فیس بوک است.
فیس بوک

خودگشودگی یعنی ابراز وجودی به تمام معنا. یعنی ارائه نمایشی همه جانبه از حضور فیزیکی و معنوی یک انسان در یک شبکه اجتماعی. یعنی تراوش خصوصی ترین حریم های فردی و شخصی ترین افکار محرمانه ای که احتمالا باید در گوشه ذهن افراد جای بگیرند. به نظر می رسد که خصلت های ذاتی شبکه های اجتماعی هم به نوعی افراد را به خودگشودگی هر چه بیشتر، تشویق می کنند. اما ظاهرا این تشویق ها در رابطه با افراد جامعه ما موثر واقع شده و موجب شده تا ایرانیان لااقل در زمینه نمایش عکس های شخصی با پوشش هایی نامناسب در فیس بوک، در برخی موارد گوی سبقت را از غربی ها هم بگیرند.

از طرف دیگر بیان بی پروا و بدون حد و حدود برخی از افراد در بیان خاطرات، نظرات و داستانهای ساختگی، می تواند نمونه ای دیگر بر خودگشودگی در فیس بوک باشد. اما در اینجا این سوال پیش می آید که به راستی چه استفاده های مفید و مطلوبی را می توان از شبکه های اجتماعی داشت که به نظر می رسد در میان مردم ما مورد غفلت واقع شده است؟
نمونه ای از استفاده مفید از فیس بوک

برای آن دسته از افرادی که به دنبال اقدامات سازنده و جهت دار در جامعه و در راستای حل مشکلات و مسائل مردم هستند، فیس بوک می تواند فضایی مناسب برای رصد و سنجش افکار عمومی باشد. این کاراز طریق بررسی اطلاعات و داده‌ها و محتواهای منتشره در محیط شبکه‌های اجتماعی صورت می گیرد.

می توان در شبکه های اجتماعی، تیم تحقیقاتی تشکیل داد تا به طور منظم به ارائه اطلاعات و آمارهای علمی و مناسب به افرادی باشند که علاقه مند هستند.

می توان در شبکه های اجتماعی، تیم تحقیقاتی تشکیل داد تا به طور منظم به ارائه اطلاعات و آمارهای علمی و مناسب به افرادی باشند که علاقه مند هستند

شبکه های اجتماعی فضای مناسبی در جهت ترویج و ارتقای فرهنگ گردشگری هستند. تصور می کنید چند درصد از ایرانیان عضو فیس بوک، از طریق این شبکه به معرفی جاذبه های گردشگری در ایران پرداخته اند و اصولا سعی دارند تا مسائلی از این دست را در این شبکه دنبال کنند؟

اما یکی از بهترین کاربردهای این شبکه اجتماعی برای انجام تحقیقات و پژوهش های علمی است که نیازمند کار میدانی هستند. مثلا انجام نظرسنجی های مختلف و حتی ارائه پرسشنامه هایی که افراد به طور داوطلبانه به آنها پاسخ دهند.

شبکه های اجتماعی می توانند فضایی برای طرح بررسی مشکلات اجتماعی باشند و افراد را درجهت ارتقای سطح معلوماتشان بالا برند. می توان موضوعاتی را در ارتباط با مسائل مربوط به تربیت فرزند یا بهبود روابط همسران طرح کرد و اتاق گفتگویی تشکیل داد و مثلا هر هفته در این فضا سوالات و مشکلات افراد مطرح و راه حل های اصولی و مناسبی ارائه گردد.

به طور کلی امکان انجام فعالیت هایی در جهت فرهنگ سازی در شبکه های اجتماعی وجود دارد و آنچه مهم است اینکه چند درصد از افراد ایرانی که در شبکه ای مثل فیس بوک عضویت دارند، دغدغه چنین اقداماتی را داشته باشند. اینکه فکر کنیم معضلی مثل آلودگی هوا، برای تک تک ما ضرر دارد و سعی داشته باشیم تا فرهنگ سازی درستی در این زمینه انجام دهیم، می تواند به عنوان فعالیتهای سازنده و مفید در شبکه های اجتماعی نام برده شود.

آنچه مهم است اینکه در این باره فکر کنیم و نسبت به نحوه استفاده و فعالیت هایمان از ابزارهای ارتباطاتی، تجدید نظری داشته باشیم. در شرایطی که تکنیک های ارتباطی هر روز در حال پیشرفت هستند، بهتر نیست به جای تبدیل این فضاها به نمایش عکس و فیلم شخصی، به استفاده در جهت ارتقای سطح فرهنگی یکدیگر بپردازیم؟

سایتی همچون فیس بوک که برای بسیاری از ایرانیان به جولانگاهی برای خودنمایی تبدیل شده، می تواند فرصتی در جهت فرهنگ سازی و اطلاع رسانی باشد. امید است که سعی کنیم تا نگاهی دیگر به چنین فضاهایی داشته باشیم.

پی نوشت:

1)به نقل از همشهری آنلاین

فاطمه ناظم زاده

بخش ارتباطات تبیان